ترأّس معالي وزير العدل الدكتور خالد شواني وفدَ جمهورية العراق في مقرّ الأمم المتحدة بمدينة جنيف، للمشاركة في مناقشة التقريرين الدوريين الخامس والسادس المتعلّقين باتفاقية حقوق الطفل والبروتوكولين الملحقين بها، والمقدَّمين بموجب المادة (44) من الاتفاقية.
واستعرض التقرير جهود الحكومة العراقية في تنفيذ التوصيات السابقة، والتقدّم المُحرز، والممارسات الوطنية الفضلى في مجال حقوق الإنسان وحقوق الطفل على وجه الخصوص، من خلال التعاون الفعّال مع المنظمات الدولية والمحلية المعنية بملف الطفولة، تأكيدًا على التزام العراق بالتشاركية مع جميع أصحاب المصلحة.
وخلال كلمته، أكد معالي الوزير أن العراق واجه تحديات جسيمة نتيجة الهجمة الإرهابية التي شنّتها عصابات داعش، والتي انعكست بشكل سلبي على واقع حقوق الإنسان، ولا سيّما الأطفال. وأشار إلى أن الحكومة عملت على معالجة تلك الآثار عبر سلسلة من الإجراءات، أبرزها محاسبة الجناة، وجبر ضرر الضحايا، والتعامل الإنساني مع قضية الأطفال الأجانب المصاحبين لأمهاتهم المدانات بالإرهاب، حيث تمكّن العراق من تسليم (1286) طفلًا إلى بلدانهم الأصلية ضمن (29) دولة، فيما لا يزال (79) طفلًا قيد المتابعة، ويجري العمل على إعادتهم بالتنسيق مع المنظمات الدولية، ومنها اليونيسف واللجنة الدولية للصليب الأحمر.
كما تطرّق د. شواني إلى تحدٍّ آخر يتمثّل في وجود أعداد كبيرة من العراقيين في مخيم الهول والمخيمات الأخرى، يُشكّل الأطفال نسبة كبيرة منهم. وأوضح أن الحكومة العراقية، وضمن جهود استثنائية، أنشأت مركز "الأمل" للتأهيل النفسي والمجتمعي، واستقبلت أكثر من (17,000) عراقي تم تأهيلهم ضمن برامج متكاملة نفسية وثقافية واجتماعية، شملت (78) نشاطًا لإعادة دمجهم في المجتمع.
وأشار معاليه إلى أن الحكومة العراقية تعتمد منهاجًا حكوميًا شاملًا يُولي أهمية قصوى لملف حقوق الإنسان، ويركّز على محاور متعددة تشمل: تطوير القطاعات الاقتصادية والخدمية، ومعالجة الفقر والبطالة، وتعزيز قطاعَي الصحة والتعليم، وترسيخ سيادة القانون، وتحقيق الاستقرار، وإعادة إعمار المناطق المحررة، إضافة إلى معالجة ملف النازحين.
وفي إطار تعزيز مؤشرات الطفولة، أطلقت الحكومة العراقية عام 2023 المنصة الوطنية لبيانات الطفل بالتعاون مع منظمة اليونيسف، لتوفير الإحصاءات الدقيقة لصنّاع السياسات والاستراتيجيات. كما أنجزت الحكومة التعداد العام للسكان والمساكن عام 2024، والذي يُعد خطوة محورية في تعزيز التنمية، حيث أظهرت النتائج الأولية أن عدد سكان العراق بلغ نحو (45) مليون نسمة، بمعدل نمو سكاني بلغ (2.33٪). ويستعد العراق هذا العام لإجراء المسح العنقودي المتعدد المؤشرات حول صحة الأم والطفل.
وأكد وزير العدل أن العراق عمل على تطوير البنية القانونية بما ينسجم مع التزاماته الدولية في مجال حقوق الإنسان، ومن أبرز القوانين والتعديلات التي تم إنجازها:
1. قانون المساعدة القانونية
2. تعديل قانون حقوق ذوي الإعاقة والاحتياجات الخاصة
3. قانون الضمان الصحي
4. قانون الضمان الاجتماعي
5. مشروع تعديل قانون إصلاح الأحداث
6. مشروع تعديل قانون رعاية القاصرين
7. مشروع قانون مناهضة العنف الأسري
كما تم إقرار عدد من السياسات والاستراتيجيات الوطنية الخاصة بالطفولة، منها: السياسة الوطنية لحماية الطفل، واستراتيجية تنمية الطفولة المبكرة، وخطة التنمية الوطنية.
وأوضح أن الحكومة العراقية تبذل جهودًا حثيثة لحماية الأسرة والطفولة عبر مؤسسات متخصصة، منها هيئة رعاية الطفولة، ومديرية حماية الأسرة والطفل من العنف الأسري، وقسم مكافحة الاتجار بالبشر، بالإضافة إلى تخصيص خط ساخن لتلقّي البلاغات والشكاوى عن انتهاكات حقوق الطفل، وتأسيس وحدات للرعاية في المراكز الصحية الأولية.
كما شدّد على التزام الحكومة بالتصدي لعمالة الأطفال، من خلال الجولات التفتيشية ومحاسبة المخالفين، والعمل على إعداد الاستراتيجية الوطنية للحدّ من عمالة الأطفال للفترة (2025–2029)، مع التركيز على الآثار الأمنية والاجتماعية المترتبة عليها.
وفي سياق دعم الفئات الهشّة، قامت الحكومة العراقية بتوسيع برامج الحماية الاجتماعية وزيادة أعداد المستفيدين، مع استحداث وحدات لحماية الطفولة لمتابعة احتياجات الأطفال دون سن (18) سنة.
وضمن الجانب الصحي، تم تنفيذ استراتيجيات خاصة بصحة الأم والطفل، والصحة النفسية، والصحة الإنجابية، وزيادة أعداد المراكز الصحية، وتوفير اللقاحات المجانية من مناشئ عالمية.
وأوضح أن الحكومة أولَت أهمية لإعادة تأهيل الأحداث المودَعين بما يضمن دمجهم مجددًا في المجتمع، ووفّرت برامج تعليمية داخل دور الإصلاح شملت صفوفًا دراسية ومراكز للتعليم المسرّع بالتعاون مع المنظمات الدولية والمحلية.
وفي إطار التزامات العراق بالبروتوكول الخاص بمنع بيع الأطفال واستغلالهم في البغاء والمواد الإباحية، أكد سيادته أن القوانين العراقية تُجرِّم هذه الأفعال وتُعاقب مرتكبيها، مشيرًا إلى أن الجهود الوطنية أثمرت عن خروج العراق من قائمة المراقبة الدولية الخاصة بهذا الملف، بفضل العمل المشترك مع الأجهزة القضائية والأمنية، ووضع استراتيجيات وخطط تنفيذية فعّالة.
وفي الجانب التربوي، أشار الوزير إلى أن الحكومة فعّلت قانون التعليم الإلزامي، وأنشأت ورمّمت نحو (6500) مدرسة، مع الاستمرار ببناء مدارس جديدة. كما تم العمل على تقليل نسب التسرّب عبر تقديم الدعم المالي والمنح للطلبة من الفئات المشمولة بالحماية الاجتماعية، وافتتاح (2020) وحدة صحية مدرسية، وتحديث المناهج الدراسية، ورفع كفاءة الهيئات التعليمية.
واختتم د. شواني كلمته بالإشارة إلى الجهود التي بذلتها الحكومة العراقية لمنع تجنيد الأطفال في النزاعات المسلحة، والتي أسفرت عن خروج العراق من قائمة الدول المنتهِكة لحقوق الطفل ضمن تقرير الأمين العام للأمم المتحدة، وهو ما يُعد إنجازًا مهمًا يعكس الالتزام الجاد للدولة العراقية تجاه حماية الطفولة.
 
بە سەرۆکایەتیی بەڕێز د. خالید شوانی وزیرى داد...
عێراق راپۆرتى خولاوی پێنجەم و شەشەمى خۆى دەربارەی ڕێککەوتننامەی مافەکانی منداڵ لەبەردەم لیژنەی نێودەوڵەتى لە ژنێڤ تاوتوێ دەکات
بەڕێز دکتۆر خالید شوانی وزیرى داد، سەرۆکایەتیی وەفدى کۆماری عێراق لە بارەگای نەتەوە یەکگرتووەکان لە شارى ژنێڤ کرد بۆ بەشداریکردن لە تاوتوێکردنی هەردوو راپۆرتی خولاوی پێنجەم و شەشەم کە پەیوەستن بە ڕێککەوتننامەی مافەکانی منداڵ و دوو پڕۆتۆکۆلی پاشکۆ، کەبەپێی مادەی (٤٤)ی ڕێککەوتننامەکە پێشکەش کراوە.
لە راپۆرتەکەدا هەوڵەکانی حکومەتی عێراق لە جێبەجێکردنی ڕاسپاردەکانى پێشوو،و پێشکەوتنەکانى بەدەستهاتوو و ڕەفتارە نیشتمانییە بەرزەکان لە بواری مافەکانی مرۆڤ و بە تایبەتی مافەکانی منداڵ،لەمیانی هاریکاریی کارا و کاریگەر لەگەڵ رێکخراوە نێودەوڵەتیی و ناوخۆییەکانی پەیوەندیدار بە دۆسییەی منداڵەوە خرانەڕوو، وەک جەختکردنەوەیەک لەسەر پابەندیی عێراق بەهاوبەشیکردن لەگەڵ هەموو خاوەن بەرژەوەندییەکان.
جەنابی وەزیر لەمیانی وتارێکیدا جەختیکردەوە کە عێراق ڕووبەڕووی ئاڵنگاریی قورس بووەوە بەهۆی ھێرشە تیرۆریستییەکانی داعشەوە، کە ڕەنگدانەوەی نەرێنی هەبوو لەسەر دۆخی مافەکانی مرۆڤ و بە تایبەتی مافەکانی منداڵ. ئاماژەیشیدا حکومەت کاریکردووە بۆ چارەسەرکردنی ئەو لێکەوتانە لەڕێگەی زنجیرەییەک ڕێوشوێن، دیارترینیان لێپرسینەوە لە تاوانباران، قەرەبووکردنەوەی زیانی قوربانییەکان و مامەڵەی مرۆیی لەگەڵ کەیسی منداڵانی بیانی کە یاوەری دایکە تاوانبارەکانیان بە تیرۆر دەکەن، کەعێراق توانیویەتی (1286) منداڵ بگەڕێنێتەوە بۆ وڵاتە ڕەسەنەکانیان،لەکۆی (29) وڵات، و (79) منداڵیش هێشتا لە ژێر چاودێرین،وبە هەماهەنگی رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان وەکو یونیسێف و لیژنەی نێودەوڵەتیی خاچی سور کار بۆ گەڕاندنەوەیان دەکرێت.
هەروەها د. شوانی هەروەها باسى ئاڵنگارییەکی تری کرد کە ئەویش بونی ژمارەیەکی زۆرە لە عێراقییەکان لە کەمپی هۆڵ و کەمپەکانی تر، کەژمارەی هەرە زۆریان منداڵن،ڕوونیشیکردەوە حکومەتى عێراق، لە چوارچێوەی هەوڵێکی ناوازە، ناوەندی "هیوا"ی بۆ شیاندنەوەی دەروونی و کۆمەڵایەتی دروستکرد، کە پێشوازی لە زیاتر لە (17٫000) عێراقیی کردووە، ولە چوارچێوەی بەرنامە گشتگیرەکانی دەروونی وکلتووری و کۆمەڵایەتی شیاندنەوە کران کە (78) چالاکی لەخۆگرتبوو بۆ دووبارە تێکەڵکردنەوەیان لە کۆمەڵگادا.
جەنابی وەزیر ئەوەیشی خستەڕوو کە حکومەتی عێراق بەرنامەیەکی گشتگیری حکومی پەیڕەو دەکات کە گرنگییەکی فراوان بە دۆسییەی مافەکانی مرۆڤ دەدات، وتیشک دەخاتەسەر چەندین تەوەر کە: پەرەپێدانی سێکتەرەکانی ئابووری و خزمەتگوزاری، وچارەسەرکردنی کێشەی هەژاری و بێکاری، وپتەوکردنی هەردوو سێکتەری تەندروستی و خوێندن، وسەپاندنی سەروەری یاسا،وبەدیهێنانی سەقامگیری ودووبارە ئاوەدانکردنەوەی ناوچە رزگارکراوەکان لەپاڵ چارەسەرکردنی دۆسییەی ئاوارەکان لەخۆدەگرێت.
لە چوارچێوەی پتەوکردنی هێماکانی منداڵێتی، حکومەتی عێراق لە ساڵی 2023دا پلاتفۆرمی نیشتمانی بۆ داتاکانی منداڵ بە هاریکاری لەگەڵ ڕێکخراوی یونیسێف دەستپێکرد، بۆ پێدانی ئاماری ورد بە داڕێژەرانی سیاسەت و ستراتیژی. هەروەها حکومەت سەرژمێری گشتی دانیشتووان و نیشتەجێبوونی لە ساڵی ٢٠٢٤ جێبەجێ کرد، کە هەنگاوێکی سەرەکییە لە پتەوکردنی گەشەپێدان. ئەنجامە سەرەتاییەکان دەریانخستووە کە ژمارەی دانیشتوانی عێراق گەیشتووەتە نزیکەی (45) ملیۆن کەس، بەڕێژەی گەشەی دانیشتوان (2.33%). ئەمساڵیش عێراق ئامادەکاری دەکات بۆ ئەنجامدانی ڕووپێوی بۆڵی فرە هێمایی لەبارەی تەندروستی دایکان و منداڵ.
وەزیری داد جەختی لەوە کردەوە کە عێراق کاری کردووە بۆ پەرەپێدانی پێکهاتەی یاسایی بە هاوتەریب لەگەڵ پابەندییە نێودەوڵەتییەکانی لەبواری مافەکان مرۆڤ،دیارترین یاسا و هەموارکردنەکان کە جێبەجێ کراون بریتین لە:
1. یاسای یارمەتیدانی یاسایی
2. هەموارکردنەوەی یاسای مافەکانی خاوەن پێداویستی تایبەت و کەمئەندامان
3. یاسای بیمەی تەندروستی
4. یاسای دەستەبەری کۆمەڵایەتی
5. پرۆژەی هەموارکردنەوەی یاسای چاکسازی نەوجەوانان
6. پرۆژەی هەموارکردنەوەی یاسای چاودێری ناکامەکان
7. پرۆژەی یاسای بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی خێزانی
هەروەها کۆمەڵێک سیاسەت و ستراتیژی نیشتمانی پەیوەست بە منداڵێتی پەسەند کراون، لەوانە: سیاسەتی نیشتمانی پاراستنی منداڵ، ستراتیژی گەشەپێدانی منداڵێتی پێشوەختە، و پلانی گەشەپێدانی نیشتمانی.
ڕوونیشیکردەوە، حکومەتی عێراق هەوڵی زۆر دەدات بۆ پاراستنی خێزان و منداڵێتی لە ڕێگەی دامەزراوە تایبەتمەندەکانەوە، لەوانە دەستەی چاودێری منداڵێتی،و بەڕێوەبەرایەتی پاراستنی خێزان و منداڵ لە توندوتیژی خێزانی، هەروەها بەشی بەرەنگاربوونەوەی بازرگانیکردن بە مرۆڤەوە. بگرە لەگەڵ ئەوەشدا حکومەت هێڵی گەرمی تەرخانکردووە بۆ وەرگرتنی ڕاپۆرت و سکاڵا لەسەر پێشێلکردنی مافەکانی منداڵ ودامەزراندنی یەکەکانی چاودێری لە بنکە تەندروستییە بەراییەکان.
هەروەها جەختی لەسەر پابەندبوونی حکومەت کردەوە بۆ بەرەنگاربوونەوەی کرێکاری منداڵان لە ڕێگەی گەشتە پشکنینەکان و لێپرسینەوە لە سەرپێچیکاران و کارکردن بۆ ئامادەکردنی ستراتیژییەکی نیشتمانی بۆ بەرەنگاربوونەوەی کارکردنی منداڵان بۆ ساڵانی (2025-2029)، لەگەڵ گرنگیدان بە لێکەوتە ئەمنی و کۆمەڵایەتییەکانی.
لە چوارچێوەی پاڵپشتیکردنی گروپە لاوازەکاندا، حکومەتی عێراق بەرنامەکانی پاراستنی کۆمەڵایەتی فراوانتر کرد و ژمارەی سودمەندانی زیادکرد، هاوکات یەکەی پاراستنی منداڵی دروستکرد بۆ چاودێریکردنی پێداویستی منداڵانی خوار تەمەنی (18) ساڵ.
لە بواری تەندروستیدا ستراتیژییەکانی تایبەت بە تەندروستی دایی و منداڵ،و تەندروستی دەروونی، و تەندروستی زاوزێ جێبەجێ کران، کە ژمارەی بنکە تەندروستییەکان زیادکرا و ڤاکسینی بێبەرامبەر لە سەرچاوە نێودەوڵەتییەکانەوە دابینکرا.
ڕوونیشیکردەوە، حکومەت دووبارە شیاندنەوەی نەوجەوانانی دەستبەسەرکراوی لە پێشینەی کارەکانی داناوە بۆ دڵنیابوون لە دووبارە تێکەڵبوونەوەیان لە کۆمەڵگادا. هەروەها بەرنامەی پەروەردەیی لە چوارچێوەی خانەکانی چاکسازیدا دەستەبەر کردووە، لەوانە پۆل و ناوەندەکانی فێربوونی خێرا، بە هاوکاری لەگەڵ ڕێکخراوە نێودەوڵەتی و ناوخۆییەکان.
لە چوارچێوەی پابەندبوونەکانی عێراق بە پرۆتۆکۆڵی تایبەت بە ڕێگریکردن و سەرکوتکردن و سزادانی فرۆشتنی منداڵان و لەشفرۆشی منداڵان و پۆرنۆگرافیای منداڵان، جەنابی وەزیر دووپاتیکردەوە کە یاساکانی عێراق ئەو کارانە بە تاوان دەناسێنێت و ئەنجامدەرەکانیان سزا دەدات. ئاماژەی بەوەشکرد، هەوڵە نیشتمانییەکان بووەتە هۆی دوورخستنەوەی عێراق لە لیستی چاودێری نێودەوڵەتی تایبەت بەم دۆسییە، ئەمەش بەهۆی کاری هاوبەش لەگەڵ دەزگا دادوەری و ئەمنییەکان و پەرەپێدانی ستراتیژی کاریگەر و پلانی جێبەجێکردن.
لە بواری پەروەردەیشدا جەنابی وەزیر ئاماژەی بەوەدا کە حکومەت یاسای پەروەردەی ناچاری کارا کردووە، نزیکەی (6500) قوتابخانەی دروست و نۆژەن کردووەتەوە، هەروەها بەردەوامە لە دروستکردنی قوتابخانەی نوێ، وکاریش کراوە بۆ کەمکردنەوەی ڕێژەی دەستبەرداربوون لە خوێندن لە ڕێگەی پێشکەشکردنی پاڵپشتی دارایی و بیمە بۆ خوێندکاران لە توێژی سوومەندانی پاراستنی کۆمەڵایەتی، وکردنەوەی (2020) یەکەی تەندروستی قوتابخانە،و نوێکردنەوەی پرۆگرامەکانی خوێندن، و بەرزکردنەوەی کارایی کارمەندانی پەروەردەیی.
د.شوانی لە کۆتایی قسەکانیدا تیشکی خستە سەر هەوڵەکانی حکومەتی عێراق بۆ ڕێگریکردن لە بەکارهێنانی منداڵان لە شەڕە چەکدارەکاندا، کە لە ئەنجامدا عێراق لە لیستی ئەو وڵاتانەی کە مافی منداڵان پێشێل دەکەن لە ڕاپۆرتەکەی سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکاندا دەرهێنرا. ئەمەش دەستکەوتێکی بەرچاوە کە ڕەنگدانەوەی پابەندبوونی جددی دەوڵەتی عێراقە هەمبەر پاراستنی منداڵێتی.